دانشگاه هنر اصفهان

دانشکده هنر ادیان و تمدن ها

گروه هنر اسلامی

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته هنر اسلامی گرایش چوب

نسبت نقوش هندسی تکرار شونده منبرهای چوبی با مفاهیم نمادین در هنر اسلامی

استادان راهنما:

مهندس نیما ولی بیگ

دکتر مرضیه پیراوی ونک

شهریورماه 1391

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

جایگاه ویژه منبر به عنوان نمادی فرهنگی از هنراسلامی، در برگزاری خطبه، ضرورت پژوهشی ژرف را ایجاب می کند. بخش عمده ای از تحقیقات انجام شده در باب منبرها، پیرامون تاریخ ساخت آن است و بخش کوتاه تری به ویژگی های زیبایی شناختی و نوع مصالح به کار رفته در آن پرداخته اند. در این میان، نیاز به بررسی نقوش اسلامی به کار رفته در منبرها، که مهم ترین پیام تصویری را به مخاطب القا می کند، خود را آشکار می سازد. این پژوهش بر آن است، تا با بررسی نقوش هندسی مورد استفاده بر روی منبرهای تاریخی مساجد شاخص اصفهان، به نوعی دسته بندی و گونه شناسی نقوش به کار رفته در این منبرها دست پیدا کند و میزان در هم آمیختگی این نقوش را با مفاهیم نمادین آشکار سازد. بدین ترتیب نتایج حاصله می تواند در معرفی ارزش های نهفته این عضو مهجور مساجد، مورد استفاده واقع شود و روال بدست آمده می تواند ابزاری هدفمند برای آشنایی و دسته بندی سایر تزیینات هندسی چوبی باشد. در بدست آوردن یافته های این پژوهش، به روش تحلیلی- مقایسه ای؛ از سویی، بررسی اسناد مکتوب و تجزیه و تحلیل کمی آن‌ها صورت گرفته و از سویی دیگر، صحبت با استادکاران و برداشت های محلی(تحقیق میدانی)، نتایج تحقیق حاصل می‌شود. نکته قابل توجه این است که در کنار تحقیق کیفی میدانی و بررسی هندسی نقوش، این پژوهش به نقد و بررسی آراء صاحب نظران مختلف که در حوزه مطالعات نظری در این زمینه اظهار نظر کرده اند، می پردازد. در ضمن منظور از مساجد شاخص در این تحقیق مساجد سید، جامع عتیق، حکیم، شاه عباس وآقانور که همگی در شهر اصفهان هستند. با بررسی های انجام شده مشخص شد که در انتخاب نوع چوب، نقوش به کار رفته و قاب بندی اجزای تزئینی مشابهت های شکلی آشکاری می‌توان دید که مبین معنایی واحد(با توجه به نقش و کارکرد واحد)برای این عنصر اصلی و لاینفک مسجد است.

کلیدواژه ها: منبر، گره چینی ، نقوش هندسی ، مسجد ، مفاهیم نمادین

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

• مقدمه…………………………………… 7
• بیان مسئله پژوهش (تعریف موضوع پژوهش)…….. 10
• اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش………………. 11
• اهداف پژوهش…………………………… 11
• چارچوب نظری پژوهش …………………….. 11
• روش پژوهش…………………………….. 12
• قلمرو مکانی پژوهش (جامعه آماری) ………… 12

1-8- قلمرو زمانی پژوهش………………………….. 12

1-9- روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه…………….. 13

1-10- ابزارهای گردآوری داده ها…………………… 13

1-11- روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………. 13

1-12- محدودیت های پژوهش ………………………… 13

1-13- سوالات پژوهش………………………………. 14

1-14-شرح واژه ها و اصطلاحات به کار رفته در پژوهش …… 14

فصل دوم: نقوش هندسی و گره چینی

• واژه ها و تعریف……………………….. 16
• تیپولوژی و مورفولوژی نقش های هندسی………. 23

2-2-1- گره : توپر – توخالی (پوک) – دستگردان – منظم – تند – کند 23

2-2-2- نام گذاری و ترسیم آلات و لقاط از دیدگاه اساتید گره سازی 24

2-2-3- طریقه ترسیم گره‌ها از نظر اساتید گره سازی……. 32

2-3- تحزیه و بررسی نقوش و گره های منبرهای مورد مطالعه. 36

2-3-1- نقوش گره چینی بر روی بدنه و جناحین منبرها…… 37

2-3-2- نقوش گره چینی بر روی پله های منبرها………… 38

2-3-3- نقوش گره چینی بر روی نشیمن منبرها………….. 40

2-3-4- نقوش گره چینی بر روی قسمت های دیگر منبرها…… 41

فصل سوم: مفاهیم نمادین در نقوش هندسی

3-1- تشخیص و تعیین نقوش…………………………. 45

3-2- ارائه چند نظر درباره این نقوش……………….. 49

3-3- تحلیل این نظرها……………………………. 52

فصل چهارم: منبرها

4-1- تاریخچه و واژه شناسی منبرها…………………. 59

4-2- گونه شناسی منبرها………………………….. 65

4-2-1- تاریحچه مساجد مورد مطالعه…………………. 65

4-2-2- بررسی منبرها از نظر ساختمایه – نوع نقوش به کار رفته – 67

زوایا، ابعاد و اندازه ها

4-2-3- ساخت منبرها از نظر ابزار کار – نوع چوب – نوع اتصالات 73

4-3- تزئینات منبرها…………………………….. 82

4-3-1- حکاکی یا منبت……………………………. 82

4-3-2- معرق……………………………………. 86

4-3-3- گره…………………………………….. 87

فصل پنجم: نتیجه گیری

نتیجه گیری…………………………………….. 90

فهرست جدول­ها

عنوان صفحه صفحه

جدول (2-1) آلت های گره تند ، کند ، شل…………….. 20

جدول (2-2) نام گذاری آلات توسط غیاث الدین جمشید کاشانی. 25

جدول (2-3) تفاوت نام گذاری آلات نزد زمرشیدی و ماهرالنقش 27

جدول (4-1) مقایسه منبرها از نظر نوع چوب و نوع نقوش و تزئینات 68

جدول (4-2) مقایسه ابعاد و اندازه های منبرها……….. 70

جدول (4-3) مقایسه منبرها و نوع تزئینات قسمت های مختلف آنها 72

جدول (4-4) انواع اتصالات گوشه ای………………….. 79

جدول (5-1) مقایسه نقوش بدنه منبرها……………….. 92

جدول (5-2) مقایسه نقوش پله های منبرها…………….. 93

جدول (5-3) مقایسه نقوش نشیمن منبرها………………. 95

جدول (5-4) مقایسه مشخصات کلی منبرها………………. 98

فهرست شکل‌ها

عنوان صفحه صفحه

شکل (2-1) آلات شل ، کند ، تند…………………….. 23

شکل (2-2) گره ده تند……………………………. 32

شکل (2-3) روش ترسیم گره ده تند از نظر زمرشیدی……… 34

شکل (2-4) روش ترسیم گره ده تند از نظر شعرباف………. 35

شکل (2-5) طریقه ترسیم گره ده تند از نظر فرشته نژاد…. 35

شکل (2-6) طریقه ترسیم گره از نظر لرزاده…………… 36

شکل (2-7) طرح گره هشت مربع و سرمه دان…………….. 37

شکل (2-8) طرح گره هشت و ماکو (یا زهره)……………. 37

شکل (2-9) طرح دو نوع گره ده تند………………….. 37

شکل (2-10) طرح گره طبل اندر طبل………………….. 38

شکل (2-11) طرح گره کند طبل قناس………………….. 38

شکل (2-12) طرح گره هشت و چهارلنگه………………… 38

شکل (2-13) طرح گره شش…………………………… 39

شکل (2-14) طرح گره ده تند……………………….. 39

شکل (2-15) طرح گره کند طبل قناس………………….. 39

شکل (2-16) طرح گره در پله های منبر مسجد حکیم………. 40

شکل (2-17) طرح گره ده تند در نشیمن منبرهای مساجد حکیم. 40

آقانور ، جامع عتیق و سید

شکل (2-18) طرح گره تند ده در منبر مسجد جامع عتیق…… 41

(به صورت نقاشی)

شکل (2-19) طرح گره کند طبل قناس………………….. 41

شکل (4-2) شکل خلاصه شده منبرها……………………. 69

شکل (4-3) مقایسه ابعاد و اندازه های منبرها………… 70

شکل (4-4) اتصال قلم بر………………………….. 76

شکل (4-5) اتصال قلم بُر با میخ……………………. 76

شکل (4-6) اتصال قلم بُر با برش……………………. 76

شکل (4-7) اتصال قلم بُر با برش کج…………………. 76

شکل (4-8) اتصال نیم آ نیم یا نیم نیم……………… 76

شکل (4-9) اتصال نیم آ نیم یا نیم نیم با میخ……….. 77

شکل (4-10) اتصال نیم آ نیم یا نیم نیم با برش کج……. 77

شکل (4-11) اتصال نیم آ نیم یا نیم نیم با برش کج……. 77

شکل (4-12) اتصال فاق و زبانه ساده(یا کام و زبانه)….. 77

شکل (4-13) اتصال فاق و زبانه ساده با برش کج……….. 77

شکل (4-14) اتصال دو فاق و دو زبانه ساده…………… 78

شکل (4-15) اتصال دو فاق و دو زبانه ساده…………… 78

شکل (4-16) اتصال دم چلچله ای دو طرفه……………… 78

شکل (4-17) اتصال دم چلچله ای یا طرح………………. 78

شکل (4-18) اتصال نیم و نیم با زبانه………………. 78

شکل (4-19) اتصال نیم و نیم با گوه چوبی……………. 78

شکل (4-20) اتصال درز ساده……………………….. 79

شکل (4-21) اتصال درز ساده با میخ چوبی…………….. 79

شکل (4-22) اتصال درز ساده شومی…………………… 79

شکل (4-23) اتصال نیم و نیم………………………. 79

شکل (4-24) اتصال قلیف…………………………… 79

فهرست عکس­ها

عنوان صفحه صفحه

عکس (2-1) گره چینی با شیشه………………………. 18

عکس (2-2) گره چینی پوک و گره چینی تو پر یا منبت……. 19

عکس (2-3) اتصالات در گره چینی…………………….. 21

عکس (2-4) منبر مساجد حکیم و جامع عتیق…………….. 37

عکس (2-5) دو منبر مسجد جامع عتیق…………………. 37

عکس (2-6) منبر مساجد سید و آقانور………………… 37

عکس (2-7) گره طبل اندر طبل………………………. 38

عکس (2-8) گره کند طبل قناس………………………. 38

عکس (2-9) گره هشت و چهارلنگه…………………….. 38

عکس (2-10) گره شش………………………………. 39

عکس (2-11) پله در منبر مساجد سید ، جامع عتیق ، حکیم… 39

عکس (2-12) پله در منبر مساجد سید و حکیم…………… 39

عکس (2-13) پله در منبر مسجد حکیم…………………. 40

عکس (2-14) نشیمن در منبر مساجد حکیم ، آقانور ، جامع عتیق و سید 40

عکس (2-15) نقاشی گره ده تند در نشیمن منبر مسجد جامع عتیق 41

عکس (2-16) نشیمن در منبرهای مساجد حکیم و جامع عتیق…. 41

عکس (2-17) تزئین خوشنویسی و گره روی دسته صندلی در منبر مسجد حکیم 42

عکس (2-18) تزئینات قطاربندی و گره چینی بر روی دسته صندلی 42

در منبر مسجد جامع

عکس (2-19) نرده یا طارمی در منبر دوم و اول مسجد جامع عتیق و حکیم 43

عکس (4-1) تصویر کامل محراب اولجایتو در شمسه مرکزی منبر مسجد جامع عتیق 66

عکس (4-2) منبت کاری نقوش گردان لقاط منبر مسجد جامع عتیق.. 66

عکس (4-3) منبرهای مساجد جامع عتیق ، حکیم ، شاه عباس ، آقانور و سید 71

عکس (4-4) منبت رولیف……………………………. 88

عکس (4-5) منبت با رولیف…………………………. 88

عکس (4-6) منبت اورولیف………………………….. 88

فصل اول

کلیات تحقیق

-1- مقدمه :

منبر به عنوان فضایی خاص برای تشریح مبانی دینی، جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است. از آنجا که در دین اسلام تبیین مبانی دینی، بر پایه سخنرانی و ارتباط مستقیم با مردم (نماز جماعت) گذارده شده است،منبر واجد همان کارکرد اجتماعی- سیاسی است که از نقش الوهی نمادین آن جدا نیست و بررسی نقش منبر در تحقق این مهم آشکار می‌گردد. بر این اساس منبر نمادی از هنر اسلامی است. این پژوهش بر آن است تا این سمبل هنر اسلامی را بهتر شناسانده و ارزش‌های آن را آشکار کند.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید

لینک بالا اشتباه است

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

       

:: بازدید از این مطلب : 756